|
 Η έννοια των ορίων πολύ συχνά συνδέεται με υπερβολική επίκριση ή τιμωρία, με αποτέλεσμα να αποκτά αρνητική χροιά. Στην πραγματικότητα όμως τα όρια είναι αναγκαία για την ομαλή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού καθώς του παρέχουν ένα περιβάλλον σταθερότητας και ασφάλειας.
Θέτοντας όρια ασχολούμαστε, φροντίζουμε και σεβόμαστε τα παιδιά. Με τον τρόπο αυτό τα μαθαίνουμε να σέβονται τον εαυτό τους και τους άλλους. Η παντελής έλλειψη ορίων κάνει τα παιδιά να αισθάνονται χαμένα στο χάος των επιλογών και ενίοτε και παραμελημένα.
Τα παιδιά χρειάζονται κάποιο προσανατολισμό. Τα όρια είναι η πυξίδα που θα τα βοηθήσει να αυτονομηθούν, να εμπιστευτούν τον εαυτό τους και τους γύρω τους και να βρουν το δικό τους δρόμο.
Με ποιους τρόπους θέτουμε τα όρια;
-
Τα όρια πρέπει να είναι συμβατά με την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού.
-
Φτιάχνουμε τους κανόνες και ορίζουμε τις συνέπειες παραβίασης τους σε συνεργασία με τα παιδιά.
-
Εξηγούμε στο παιδί με απλά και λίγα λόγια για ποιους λόγους είναι καλό να κάνει κάτι ή να αποφύγει κάτι άλλο. Τα πολλά λόγια κουράζουν τα παιδιά και από κάποιο σημείο και μετά παύουν να ακούν.
-
Τα παιδιά μαθαίνουν από τις πράξεις μας και όχι από τα λόγια μας. Οι γονείς αποτελούν το πρότυπο των παιδιών, το παράδειγμα προς μίμηση. Για παράδειγμα, δεν μπορούμε να απαιτούμε από τα παιδιά να μην βρίζουν όταν εμείς οι ίδιοι βρίζουμε.
-
Όχι στα διπλά μηνύματα: Η αντίδραση μας απέναντι στη μη επιθυμητή συμπεριφορά του παιδιού πρέπει να είναι ξεκάθαρη και σταθερή. Για παράδειγμα, όταν το παιδί βρίζει και του λέμε ότι δεν πρέπει να βρίζει ενώ παράλληλα χαμογελάμε και η έκφραση του προσώπου μας δείχνει ότι καμαρώνουμε για αυτή τη συμπεριφορά, τότε περνάμε στο παιδί διπλό μήνυμα και το μπερδεύουμε.
-
Όσον αφορά την αποφυγή διπλών μηνυμάτων πρέπει να σημειώσουμε ότι και οι δυο γονείς θα πρέπει να τηρούν την ίδια στάση απέναντι στις μη επιθυμητές συμπεριφορές του παιδιού. Το παιδί θα λάβει διπλό μήνυμα αν για παράδειγμά, η μητέρα δεν του επιτρέπει να βρίζει ενώ ο πατέρας καμαρώνει όταν ο γιος του λέει «κακές» λέξεις.
-
Πρέπει να είμαστε συνεπείς και σταθεροί όσον αφορά στη τήρηση των ορίων.
-
Δεν θέτουμε όρια με φωνές, απειλές, τιμωρίες, λεκτική ή σωματική βία. Αντίθετα μιλάμε στο παιδί με ήρεμη φωνή και δείχνοντας σιγουριά και σταθερότητα για αυτό που του λέμε.
-
Φροντίζουμε να ενισχύουμε και να επιβραβεύουμε τις επιθυμητές συμπεριφορές του παιδιού (Με μέτρο και όχι υπερβολικά. Οι θετικές συμπεριφορές δεν πρέπει να έχουν ως κίνητρο τον έπαινο)
Όταν τα παιδιά παραβιάζουν τα όρια:
Καταρχήν πρέπει να αποδεχτούμε και να περιμένουμε το γεγονός ότι τα παιδιά θα προσπαθήσουν να παραβιάσουν τα όρια. Είναι φυσιολογικό στάδιο της ψυχοσυναισθηματικής τους ανάπτυξης.
Με τον τρόπο αυτό προσπαθούν να δοκιμάσουν τις δυνατότητες τους αλλά και τη δική μας σταθερότητα. Πως πρέπει όμως να αντιμετωπίζουμε την παραβίαση των ορίων;
-
Διευκρινίζουμε στο παιδί ποια ήταν η παραβατική συμπεριφορά.
-
Υπενθυμίζουμε και επεξηγούμε τις φυσικές συνέπειες της συγκεκριμένης συμπεριφοράς.
-
Εφαρμόζονται οι φυσικές συνέπειες της συμπεριφοράς και όχι τιμωρίες άσχετες με την πράξη του παιδιού.
-
Κρίνουμε την πράξη και όχι το άτομο (π.χ. λέμε «ήταν κακό αυτό που έκανες» και όχι «είσαι κακός») Αποφεύγουμε τους χαρακτηρισμούς και τις ταμπέλες.
-
Μέσω μιας επαναλαμβανόμενης παραβατικής συμπεριφοράς μπορεί το παιδί να προσπαθεί να μας πει κάτι, να έχει ανάγκη την προσοχή μας, να αισθάνεται παραμελημένο, να εκφράζει θυμό ή απογοήτευση για κάτι που συμβαίνει στο οικογενειακό ή σχολικό περιβάλλον, να αισθάνεται ανασφάλεια. Προσπαθούμε λοιπόν να διερευνήσουμε τις βαθύτερες αιτίες της παραβατικής συμπεριφοράς.
-
Η καταπάτηση των ορίων πιθανόν να σημαίνει ότι τα όρια πρέπει να αναθεωρηθούν και να αναπροσαρμοστούν με βάση τις ικανότητες, την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού (το όριο που τέθηκε στην ηλικία των 10 ετών, ίσως χρειάζεται άρση ή επαναπροσδιορισμό στην ηλικία των 12 ετών).
Πολλοί γονείς νομίζουν πως αν θέσουν όρια δεν θα είναι αρεστοί στα παιδιά τους ή πως τα παιδιά θα θεωρήσουν πως οι γονείς δεν τα αγαπούν. Για το λόγο αυτό υποκύπτουν σε κάθε απαίτηση του παιδιού, εκπληρώνουν κάθε επιθυμία του και ανέχονται κάθε συμπεριφορά του.
Με τον τρόπο αυτό όμως προκαλούν στα παιδιά συναισθήματα ανασφάλειας. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να αισθάνονται πως οι γονείς είναι δυνατοί -και όχι υποχείρια τους- και πως μπορούν να τα προστατεύσουν από τους κινδύνους και να τους παρέχουν ένα σταθερό πλαίσιο αναφοράς.
Εξάλλου ο ψυχικά ώριμος γονιός πρέπει να αντέχει (και ίσως να περιμένει) τον θυμό του παιδιού απέναντι του.
Ας σημειώσουμε επίσης πως όριο δεν σημαίνει υπερπροστασία, ευνουχισμός, αυταρχικότητα, τιμωρία, βία, παιχνίδι κυριαρχίας.
Όριο σημαίνει φροντίδα, ασφάλεια, σεβασμός, αγάπη.
Τέλος, ας θυμόμαστε πως όσα όρια κι’αν βάλουμε το σημαντικότερο και πλέον απαραίτητο για τα παιδιά μας είναι να τα αγαπάμε άνευ όρων, για αυτό που είναι και όχι για αυτό που θα θέλαμε να είναι. Οριοθετούμε κάποιες συμπεριφορές επικίνδυνες για τη σωματική, συναισθηματική, ψυχοκοινωνική κατάσταση και ανάπτυξη του παιδιού. Δεν βάζουμε όμως ποτέ όρια στην αγάπη, την αποδοχή, τη θετική αναγνώριση και τη στοργή. |